DOLAŞIM SİSTEMİ ÖZET
- İnsan kapalı dolaşıma sahip sıcakkanlı bir canlıdır.
Dolaşım Sisteminin Görevleri
- Solunum gazlarını taşımak
- Bağışıklıkta rol almak
- Vücut ısısını dengelemek
- Besin monomerlerini taşımak
- Hormonları hedef hücre, doku ve organlara iletmek
Dolaşım Sistemi başlıkları: Kalp, Damarlar, Kan, Lenf, Bağışıklık
1- Kalp
- 2 kulakçık ve 2 karıncığa sahiptir
- Sol kulakçık ve karıncıkta temiz, sağ karıncık ve kulakçıkta kirli kan yer alır
- Odacık çeper kalınlıkları: Kulakçıklar < Sağ Karıncık < Sol Karıncık
- Sol kulakçıktan sol karıncığa ikili, sağ kulakçıktan sağ karıncığa üçlü kapakçık açılır
- Miyokart’ta (Orta tabaka) kalp kasları ve koroner damarlar yer alır
Kalbin Çalışma Mekanizması
- Kalp vagus siniri ile uyarılır
- Sağ kulaçık duvarında sinotrial (S.A) ve atriyoventriküler (A.V) sinir düğümleri yer alır
- A. düğüm uyarıldığında kulakçıklar, A.V. düğüm uyarıldığında karıncıklar kasılır
- Sistol, odacığın kasılma, diastol ise gevşeme durumudur
Büyük kan dolaşımı: Amacı kanı vücutta dolaştırmaktır. Sol karıncıkta başlar, sağ kulakçıkta sona erer
Küçük kan dolaşımı: Amacı kanı temizlemektir. Sağ karıncıkta başlar ve sol kulakçıkta sona erer.
2- Damarlar
a- Atardamar
- Akciğer atarı hariç temiz kan taşır (Atar)
- Temiz kanı vücuda taşır
- Yapısında kapakçık bulunmaz
b- Toplardamar
- Akciğer topları hariç kirli kan taşır
- Kirli kanı kalbe taşır (Toplar)
- Yapısında kapakçık bulunur (Kalp seviyesinin altında)
- Sağ kulakçık gevşerken oluşturduğu emme kuvveti toplardamardaki kanın kalbe ulaşmasında etkili olur
Not: Atardamarın kan akan bölümü toplardamardan ince olmasına rağmen toplam çapı atardamardan kalındır
c- Kılcaldamar
- Çeperinde yalnızca endotel tabaka olduğundan geçirgen bir yapıya sahiptir
- Kılcal damarlar kan ve doku arasındaki madde alışverişini gerçekleştirir
Not: Kılcal damarın atar tarafında kandan dokulara O2, toplar tarafında dokulardan kana CO2 geçişi gerçekleşir
Kan basıncı: Toplar < Kılcal < Atar
Damar Çapı: Atar < Toplar < Kılcal
Kan akış hızı: Kılcal < Toplar < Atar
3- Kan
- Kanın %55’i plazma, %45’i ise hücrelerden oluşur
- Kan plazmasında besin monomerleri, su, antikor ve kan proteinleri yer alır
- Plazmadan fibrinojen çıkartıldığında geriye serum kalır
Kan Hücreleri
1- Alyuvar (Eritrosit)
- Kan hücrelerinin %99’unu oluşturur
- Zarındaki hemoglobin sayesinde solunum gazlarını taşır
- Hemoglobin aynı zamanda yapısındaki demir elementi sayesinde kana kırmızı rengini verir
- Üretildikten bir süre sonra çekirdeğini yitirir (Olgun alyuvar)
- Yükselti arttıkça O2 oranı azaldığından buna bağlı olarak kandaki alyuvar sayısı artar
2- Akyuvar (Lökosit)
- Bağışıklıkta rol alır
- Sayısı hastalık durumunda artış gösterir
- Lenfosit, monosit gibi çeşitleri vardır
3- Kan pulcukları (Trombosit)
- Geniş yüzeye sahiptir
- Kanın pıhıtlaşmasında rol alır
Not-1: Pıhtılaşmanın etkin olabilmesi için K vitamini ve Ca++ iyonlarına ihtiyaç duyulur
Not-2: Pıhtılaşma esnasında fibrinojen fibrine dönüşür
Lenf Dolaşımı
1- Lenf Sıvısı (Akkan)
- Pigment içermediğinden renksizdir
- Düşük basınçla ve yavaş dolaşır
- İçeriğinde yağ asiti, gliserol, A, D, E ve K vitaminleri ve lenfosit bulunur
- Solunum gazlarını taşımaz
2- Lenf Damarları
- Lenf sıvısını pompalayan bir organ olmadığından lenf atardamarı yoktur
- Kan kılcallarından daha geçirgendir ve bu sayede doku sıvısını toplayarak ödem oluşumunu azaltır
- Yapısında kapakçığa rastlanır
3- Lenf Düğümleri
- Lenf sıvısının kısmen toplandığı ve lenfositlerin antijenik unsurlarla mücadele ettiği bölgelerdir
- Vücutta özellikle boyun, koltuk altı ve kasıklarda yer alır
BAĞIŞIKLIK
- Bağışıklığın temel unsurları antijen ve antikordur
- Antijen, antikor oluşumuna neden olur
- Akrabalık derecesi ile antikor oluşumu olasılığı ters orantılıdır
1- Özgül Olmayan Bağışıklık
Not: Bu bağışıklıkta antijenik unsurun türü dikkate alınmaz
a- Savunmanın birinci hattı
- Daha çok mekanik biçimde etkinlik gösterir
- Tükürük, mukus, deri, gözyaşı, mide asidi
b- Savunmanın ikinci hattı
- İnterferon: Virütik hastalıklara karşı etkinlik gösterir
- Yüksek ateş: 39 dereceye kadar ulaşan vücut sıcaklığı savunmanın daha etkin olmasını sağlar
- İltihaplanma: Bu süreçte histamin ve akyuvar hücreleri etkili olur
- Doğal katil hücreler ve fagostik hücreler antijenlere karşı doğrudan etkinlik gösterir
2- Özgül Olan Bağışıklık
Not: Antijene özel olarak mücadele edilen bağışıklık türüdür
a- Hücresel bağışıklık
- T lenfosit hücrelerinin doğrudan etkili olduğu bağışıklıktır
b- Humoral (Sıvısal) bağışıklık
- B lenfosit hücrelerinin antijene karşı antikor üreterek etkinlik gösterdiği bağışıklıktır
- Plazma hücreleri antijenlere karşı mücadele eder
- Hastalık iyileşse bile plazma hücrelerinin bir bölümü varlıklarını devam ettirir (Bellek hücreleri)
Bağışıklığın Kazanılması
1- Doğal (Kalıtsal) Bağışıklık
- Vücudun doğuştan bazı hastalıklara karşı korunaklı olduğu durumdur
2- Kazanılmış Bağışıklık
a- Aktif Bağışıklık
- Vücudun hastalık unsuruna karşı antikor ürettiği bağışıklıktır
- Hastalığı geçirmek ya da aşı olmak aktif bağışıklıktır
- Aşı sağlıklı kişilere uygulanır ve önlem amaçlıdır
b- Pasif Bağışıklık
- Pasif bağışıklıkta antikor hazır olarak alınır
- Serum uygulaması veya anne sütü almak
- Serum hastaya uygulanır ve tedavi amaçlıdır
Not-1: Etkili bir aşı olunduğunda ilgili hastalığa yakalanma olasılığı çok düşüktür ve etkisi uzun sürelidir
Not-2: Serum uygulaması sonucu iyileşilen hastalığa tekrar yakalanma olasılığı vardır
Daha ayrıntılı bilgi için Tıklayın