HÜCRENİN YAPISI KONU ÖZETİ
- Tüm canlılar hücresel yapıdadır
- Tüm metabolik olaylar hücre içerisinde gerçekleşir
Prokaryotik hücre
Çekirdek ve zarlı organele sahip olmayan hücre tipidir. Bakteri ve arke hücreleri
Ökaryotik hücre
Çekirdek ve zarlı organele sahip olan hücre tipidir. Hayvan, bitki ve mantar hücreleri
Bitkisel ve hayvansal hücre farkları
Hayvansal hücrelerde bulunmayan yapılar: Merkezi koful, kloroplast ve çeper
Bitkisel hücrelerde bulunmayan yapılar: Sentrozom, lizozom ve kolesterol
Hücre zarı
- Seçici geçirgendir (Kontrollü geçiş)
- Tüm hücrelerde olan bir yapıdır
- Glikokaliks= Glikoprotein + Glikolipit
- Glikokaliks hücreye özgüllük verir ve madde geçişlerinde maddelerin denetlenmesini sağlar
Hücre zarındaki organik maddelerin bulunma sırası: Karbonhidrat < Lipit < Protein
Hücre zarı oluşumları: Sil, kamçı, yalancı ayak ve mikrovillus
Hücre çeperi
- Cansız ve tam geçirgendir
Bitki çeperi: Selüloz yapılı
Mantar çeperi: Kitin yapılı
Bakteri çeperi: Peptidoglikan yapılı
Sitoplazma
Organellerin işlev görebilmesi için ortam sağlar
Organeller
Not: Zara sahip olmayan yapılar organel olarak adlandırılmaz. Ribozom ve sentrozom
Ribozom
- Protein sentezinde görev alır
- Nükleoprotein yapılıdır (rRNA + Protein)
- Tüm hücrelerde bulunur (Olgun alyuvar hariç)
Sentrozom
- İki adet sentriolden oluşur
- İğ ipliklerini üretir
Tek zarlı organeller
Endoplazmik retikulum
- Diğer tek zarlı organellerin oluşumunda rol alır
- Hücre içi iletimini sağlar
DER: Düz (Granülsüz) endoplazmik retikulum. Üzerinde ribozom bulunmaz. Yağ hücrelerinde rastlanılır
GER: Granüllü endoplazmik retikulum. Üzerinde ribozoma bulunur. Protein ihtiyacı çok olan hücrelerde rastlanılır
Golgi
- Salgılama ve paketlemede görev alır
- Koful ve lizozom organellerinin üretilmesinde rol alır
Lizozom
- Gelişmiş bitki hücrlerinde rastlanmaz
- Hücre içi sindirimde görev alır
Koful
- Genç hücrelerde küçük ve çok sayıda , yaşlı hücrelerde büyük ve az sayıdadır
Kontraktil koful: Hücredeki (Tatlısu tek hücrelileri) fazla suyu enerji harcayarak hücreden uzaklaştırır
Peroksizom
- Bitkisel ve hayvansal hücrelerde bulunur
- Hücredeki hidrojen peroksiti su ve oksijen moleküllerine dönüştürür
Çift zarlı organeller
Mitokondri
- Oksijenli solunum tepkimelerinde ATP üretir
- Kendine ait DNA, RNA ve ribozomlara sahiptir
- Krista zarı üzerinde ETS elemanlarını bulundurur
Plastitler
Not: Üç plastit çeşidine birden yalnızca bitkisel bir hücrede rastlanılabilir
Kloroplast
- Fotosentez tepkimeleri sonucunda organik besin monomeri üretir
- Kendine ait DNA, RNA ve ribozomlara sahiptir
- Tilakoit zarlarında klorofil ve ETS elemanlarını taşır
Kromoplast
- Sarı, kırmızı ve turuncu renk pigmentlerini taşır
Lökoplast
- Pigmente sahip değildir
- Bitkisel hücrelerde madde depolanmasında görev alır
Not: Uygun şartlar altında lökoplast kloroplasta, kloroplast ise kromoplasta dönüşebilir
Hücre iskeleti
Yalnızca ökaryotik hücrelerde bulunur
Çap sıralaması: Mikrofilament < Ara filament < Mikrotübül
Mikrofilament
- Aktin, villus, yalancı ayak gibi oluşumları meydana getirir
Ara filament
- En kararlı hücre iskeleti elemanıdır
- Çekirdek ve organellerin sabitlenmesini sağlar
Mikrotübül
- Tüp yapılıdır
- Kamçı, sil, yalancı ayak, iğ iplikleri gibi oluşumları meydana getirir
Çekirdek
- Hücrenin kalıtım materyalini içerir ve bu açıdan hücrenin kontrol merkezidir
Çekirdek zarı
- Çift katlıdır ve gözenekleri hücre zarı porlarından daha büyüktür
Daha fazla bilgi için Tıklayın