İskelet Sistemi

İskelet Sistemi

• İskelet sistemi kemik ve kıkırdak dokudan meydana gelir.

• İskelet sistemi eksen ve üyelerden oluşur.

Eksen iskeleti

• Eksen iskeleti baş ve gövde bölümünde bulunan kemiklerden oluşur.
• Kaburga, yüz, omur, kalça eksen iskeleti kemiklerine örnek olarak verilebilir.
• Omur kemiklerinin 1.’si atlas, 2.’si ise eksen adını alır.
• Bu iki kemik arasında kıkırdak disk yoktur.
• Kuyruk sokumu omurları başta birkaç adet iken ergenlik dönemi ve sonrasında kaynaşır ve sayısı tek adete düşer.

Üyeler iskeleti

• Üyeler iskeleti kol ve bacaklarda yer alan kemiklerden oluşur.
• Omuz ve kalça kemeri kemikleri de üyeler iskeletine dahildir.
• Üyeler iskeleti kemiklerine pazu, ön kol, uyluk (Vücudun en büyük kemiği), baldır, kaval, bilek, tarak ve parmak kemikleri örnek olarak verilebilir.

Kemik doku

• Kemik dokuda su oranı düşük, inorganik madde oranı yüksek olduğundan, kemik doku sert bir yapıdadır.
• Kemik doku hücreleri (Osteosit) sayıca az, hücreler arası maddesi (Osein) ise çoktur.
• Kemik doku hücreleri matriks denen kollajen yapılı ara maddenin içerisinde yer alır.
• Ara maddenin organik kısmını protein yapılı kollajen lifler oluşturur.
• İnorganik kısmını ise kalsiyum karbonat ve kalsiyum fosfat mineralleri oluşturur.
• Kemik dokuda kan damarları ve sinir hücreleri yer alır.
• Kemiklerin mineral madde oranı arttıkça esnekliği azalır ve kemikler daha kırılgan bir yapıya dönüşür.
• Yıldız biçimli kemik hücreleri, uzantılarla birbirlerine bağlıdır ve bu hücreler lakün boşluklarında yer alır.
• Ergin bir insanda 206 adet kemik vardır.

Kemiklerin görevleri (2022 AYT’de soruldu)

• Kemikler vücuda desteklik verir.
• Kemikler vücudun gelişiminde etkilidir.
• Kemikler kas ve tendonlara tutunma alanı sağlar.
• Kemikler bazı iç organları (Kafatası – beyin, kaburgalar – akciğer) korur.
• Kemik iliği, kan dokusu hücrelerinin üretiminde görev alır.
• Kemikler kaslarla birlikte vücudun hareket etmesinde rol alır.
• Kemikler kalsiyum, fosfor, magnezyum gibi mineralleri depolar.

Kemiklerin yapısı

• Kemik, sıkı (Sert) ve süngerimsi dokudan oluşmaktadır.

1- Sıkı (Sert) kemik doku

• Sıkı kemik doku kemiklerin yüzeyini kaplar.
• Sıkı kemik doku magnezyum fosfat, kalsiyum fosfat ve kalsiyum karbonat yapılı olduğundan kemiğe sertlik verir.
• Kan damarı ve sinirleri içeren havers (Boyuna) ve volkmann (Enine) kanalları sıkı kemik dokuda yer alır.
• Kemik doku, iç içe geçmiş halkasal (Osteon) yapılardan oluşur.
• Söz konusu halkalar, hücre uzantıları tarafından birbirine bağlanır.
• Osteonlar yapışma hatlarından ayrılır.
• Bu bölgeler hasar gören kemiklerin onarımında görev alır.

• Periost, bağ dokudan meydana gelir ve sıkı kemik dokuyu dıştan sarar.
• Periost, sahip olduğu kan damarları sayesinde kemikleri besler.
• Periost aynı zamanda sağlam yapısı sayesinde kemikleri korur.
• Periost hasar alan kemiklerin onarımını sağlar.
• Periost, kemiklerin enine büyümesini de sağlar.

2- Süngerimsi kemik doku

• Süngerimsi kemik doku uzun kemiklerin baş kısmını (Kırmızı ilik) diğer kemiklerin ise iç kısmını oluşturur.
• Süngerimsi kemik doku sıkı kemik dokuya göre daha yumuşak yapılıdır.
• Süngerimsi kemik dokuda havers kanalları yer almaz.
• Süngerimsi kemik doku boşluklarında kan hücrelerinin üretildiği kırmızı kemik iliği yer alır.

Kemik çeşitleri

1- Uzun kemik

• Uyluk, kaval, baldır, köprücük, pazu kemikleri uzun kemiklere örnektir.
• Uzun kemiklerin uç kısmı baş, orta kısmı ise gövde adını alır.
• Uzun kemiklerin orta kısımdaki boşlukta sarı kemik iliği vardır.
• Uzun kemiklerin baş ve gövde bölümleri arasında kemiklerin uzamasını sağlayan epifiz plağı yer alır.

2- Yassı kemikler

• Kafatası, kaburga, kalça, göğüs kemikleri yassı kemiklere örnektir.

3- Kısa kemikler

• Bilek kemikleri kısa kemiklere örnektir.

4- Düzensiz şekilli kemikler

• Omurlar, yüz kemikleri düzensiz kemiklere örnektir.

Kıkırdak doku

• Hücreler arası boşlukları (Kondrin) fazla olan kıkırdak dokunun hücreleri kapsüllü ve büyük çekirdeklidir (Kondrosit).
• Kan damarı ve sinir hücrelerine sahip olmayan kıkırdak doku, bağ dokudan difüzyonla beslenir.
• Kıkırdak doku ara maddesinde yer alan elastik ve kollajen lifler, kıkırdak dokunun esnek ve dayanıklı olmasını sağlar.

Kıkırdak doku çeşitleri

1- Fibröz kıkırdak

• Fibröz kıkırdak bol miktarda kollajen liften oluştuğundan dayanıklı bir yapıya sahiptir.
• Sırtta omurlar arası disklerde ve diz ekleminde bu tür kıkırdak yer almaktadır.

2- Elastik kıkırdak

• Elastik kıkırdakta hücreler arası madde elastik liflerden oluştuğundan bu kıkırdak türü esnek yapıdadır.
• Örneğin, kulak kepçesi, östaki borusu.

3- Hiyalin kıkırdak

• Hiyalin kıkırdak embriyonik dönemde iskeleti oluşturur.
• Bu kıkırdak türünde hücreler arası madde kollajen liflerden oluşmuştur.
• Örneğin, eklem başları, burun, soluk borusu.

Eklemler

• Eklemler iki veya daha fazla sayıdaki kemiğin bağlantı yaptığı iskelet kısımlarıdır.
• Eklemler hareket yeteneğine göre üçe ayrılır.

1- Oynamaz eklem

• Oynamaz eklem hareket yeteneği olmayan eklem çeşitidir.
• Oynamaz eklemleri oluşturan kemikler arasında kıkırdak doku yer almaz.
• Oynamaz eklemde kemiklerin birbirine sıkıca bağlanmasını sağlayan fibröz doku da yer almaz.
• Örneğin, kafatası kemikleri arası eklem.

2- Yarı oynar eklem

• Yarı oynar eklemde sınırlı da olsa hareket yeteneği vardır.
• Yarı oynar eklemi oluşturan kemikler arasında kıkırdak doku vardır.
• Örneğin boyun, omurlar arası eklem.

3- Oynar eklem

• Oynar eklem vücuda hareket yeteneği kazandırır.
• Oynar eklemlerde karşılıklı iki kemiği bir arada tutan ve yapısında kollajen lif içeren ligament bağları yer almaktadır.
• Örneğin diz, kalça, omuz.