İçeriğe geç

İskelet Sistemi

Destek ve Hareket Sistemi

Kemik, kıkırdak ve kas dokudan meydana gelen destek ve hareket sistemi isminden de anlaşıldığı gibi destek, hareket ve bunun yanında koruma gibi görevleri yerine getirir. İskelet sistemini kıkırdak ve kemik doku oluştururken, kas sistemini düz, çizgili ve kalp kasları oluşturur.

 

iskelet-sistemi

 

İskelet Sistemi

İskelet sistemi eksen ve üyelerden oluşur. Eksen iskeleti baş ve gövde, üyeler iskeleti ise kol ve bacaklardaki kemiklerden oluşur.

 

Eksen iskeleti

Eksen iskeleti baş ve gövde bölümünde bulunan kemiklerden oluşur. Kaburga, yüz, omur, kalça kemikleri eksen iskeleti kemiklerine örnek olarak verilebilir. Omur kemiklerinin 1.’si atlas, 2.’si ise eksen adını alır. Bu iki kemik arasında kıkırdak disk yoktur. Kuyruk sokumu omurları başta birkaç tane iken ergenlik dönemi ve sonrasında kaynaşarak sayısı tek adete düşer.

 

Üyeler iskeleti

Üyeler iskeleti kemikleri kol ve bacaklarda yer alır. Omuz ve kalça kemeri kemikleri de üyeler iskeletine dahildir. Üyeler iskeleti kemiklerine pazu, ön kol, uyluk (Vücudun en büyük kemiği), baldır, kaval, bilek, tarak ve parmak kemikleri verilebilir.

 

Kemik doku

  • Kemik dokuda su oranı düşük, inorganik madde oranı yüksek olduğundan, kemik doku sert yapılıdır.
  • Kemik doku hücreleri (Osteosit) sayıca az, hücreler arası maddesi (Osein) ise çoktur.
  • Kemik doku hücreleri matriks denen kollajen yapılı ara maddenin içerisinde yer alır. Ara maddenin organik kısmını protein yapılı kollajen lifler oluştururken, inorganik kısmını kalsiyum karbonat ve kalsiyum fosfat mineralleri oluşturur.
  • Kemik dokuda, kan damarları ve sinir hücreleri yer alır.
  • Kemiklerin mineral madde oranı arttıkça esnekliği azalır ve kemikler daha kırılgan bir yapıya dönüşür.
  • Yıldız biçimli kemik hücreleri, uzantılarla birbirlerine bağlıdır ve bu hücreler lakün boşluklarında yer alır.
  • Ergin bir insanda 206 adet kemik vardır.

 

Kemiklerin görevleri (2022 AYT)

  • Kemikler vücuda desteklik ve şekil verir.
  • Kemikler vücudun gelişiminde etkilidir.
  • Kemikler kas ve tendonlara tutunma alanı sağlar.
  • Kemikler iç organları (Kafatası – beyin, kaburgalar – akciğer) korur.
  • Kemik iliği, kan dokusu hücrelerinin üretiminde görev alır.
  • Kemikler kaslarla birlikte vücudun hareket etmesinde rol alır.
  • Kemikler kalsiyum, fosfor, magnezyum gibi mineralleri depolar.

 

Kemiklerin yapısı

Kemik, sıkı (Sert) ve süngerimsi dokudan oluşmaktadır.

 

kemik-yapisi

 

1- Sıkı (Sert) kemik doku

  • Sıkı kemik doku kemiklerin yüzeyini kaplar.
  • Sıkı kemik doku magnezyum fosfat, kalsiyum fosfat ve kalsiyum karbonat yapılı olduğundan kemiğe sertlik verir.
  • Kan damarı ve sinirleri içeren havers (Boyuna) ve volkmann (Enine) kanalları sıkı kemik dokuda yer alır.
  • Kemik doku, iç içe geçmiş halkasal (Osteon) yapılardan oluşur. Söz konusu halkaları, hücre uzantıları birbirine bağlar.
  • Osteonlar yapışma hatlarından ayrılır. Bu bölgeler hasar gören kemiklerin onarımında görev alır.

 

havers-volkman

 

  • Periost, bağ dokudan meydana gelir ve sıkı kemik dokuyu dıştan sarar.
  • Periost, sahip olduğu kan damarları sayesinde kemikleri besler. Aynı zamanda sağlam yapısı sayesinde kemikleri korur.
  • Periost hasar alan kemiklerin onarımını sağlar.
  • Periost, kemiklerin enine büyümesini de sağlar.

2- Süngerimsi kemik doku

  • Süngerimsi kemik doku uzun kemiklerin baş kısmını (Kırmızı ilik) diğer kemiklerin ise iç kısmını oluşturur.
  • Süngerimsi kemik doku sıkı kemik dokuya göre daha yumuşak yapılıdır.
  • Süngerimsi kemik dokuda havers kanalları yer almaz.
  • Süngerimsi kemik doku boşluklarında kan hücrelerinin üretildiği kırmızı kemik iliği yer alır.

Kemik çeşitleri

1- Uzun kemikler

  • Uyluk, kaval, baldır, köprücük, pazu kemikleri uzun kemiklere örnektir.
  • Uzun kemiklerin uç kısmı baş, orta kısmı ise gövde adını alır.
  • Uzun kemiklerin orta kısımdaki boşlukta sarı kemik vardır.
  • Uzun kemiklerin baş ve gövde bölümleri arasında kemiklerin uzamasını sağlayan epifiz plağı yer alır.

 

uzun-kemik-iskelet-sistemi

 

2- Yassı kemikler

Kafatası, kaburga, kalça, göğüs kemikleri yassı kemiklere örnektir.

 

yassi-kemik-iskelet-sistemi

 

3- Kısa kemikler

Bilek kemikleri kısa kemiklere örnektir.

 

kisa-kemik

 

4- Düzensiz şekilli kemikler

Omurlar, yüz kemikleri düzensiz kemiklere örnektir.

 

duzensiz-kemik

 

 

Kıkırdak doku

  • Hücreler arası boşlukları (Kondrin) fazla olan kıkırdak dokunun hücreleri kapsüllü ve büyük çekirdeklidir (Kondrosit).
  • Kan damarı ve sinir hücrelerine sahip olmayan kıkırdak doku, bağ dokudan difüzyonla beslenir.
  • Kıkırdak doku ara maddesinde yer alan elastik ve kollajen lifler, kıkırdak dokunun esnek ve dayanıklı olmasını sağlar.

 

Kıkırdak doku çeşitleri

1- Fibröz kıkırdak

Fibröz kıkırdak bol miktarda kollajen liften oluştuğundan dayanıklı bir yapıya sahiptir. Sırtta omurlar arası disklerde, diz kapağında bu tür kıkırdaklar yer almaktadır.

 

2- Elastik kıkırdak

Elastik kıkırdakta hücreler arası madde elastik liflerden oluştuğundan bu kıkırdak türü esnek yapılıdır. Örneğin, kulak kepçesi, östaki borusu.

 

3- Hiyalin kıkırdak

Hiyalin kıkırdak embriyonik dönemde iskeleti oluşturur. Bu kıkırdak türünde hücreler arası madde kollajen liflerden oluşmuştur. Örneğin, eklem başları, burun, soluk borusu.

 

kikirdak-iskelet-sistemi

 

Eklemler

Eklemler iki veya daha fazla sayıdaki kemiğin bağlantı yaptığı iskelet kısımlarıdır.

Eklemler hareket yeteneğine göre üçe ayrılır.

 

1- Oynamaz eklem

  • Oynamaz eklem hareket yeteneği olmayan eklem çeşitidir.
  • Oynamaz eklemleri oluşturan kemikler arasında kıkırdak doku yer almaz.
  • Oynamaz eklemde kemiklerin birbirine sıkıca bağlanmasını sağlayan fibröz doku da yer almaz. Örneğin, kafatası kemikleri arası eklem.

 

oynamaz-eklem-iskelet-sistemi

 

2- Yarı oynar eklem

  • Yarı oynar eklemde sınırlı da olsa hareket yeteneği vardır.
  • Yarı oynar eklemi oluşturan kemikler arasında kıkırdak doku vardır. Örneğin boyun, omurlar arası.

 

yari-oynar-eklem-iskelet-sistemi

 

3- Oynar eklem

  • Oynar eklem vücuda hareket yeteneği kazandırır.
  • Oynar eklemlerde karşılıklı iki kemiği bir arada tutan ve yapısında kollajen lif içeren ligament bağları yer almaktadır. Örneğin diz, kalça, omuz.

 

oynar-eklem-2

 

oynar-eklem-3

 

Konu Testi

İskelet Sistemi / Doğru – Yanlış

 

İskelet Sistemi Konu Testi

Ders Videosu

İçindekiler