Canlıların Sınıflandırılması

Canlıların sınıflandırılması, canlıların benzerlik ve farklılıklarına, akrabalık derecelerine göre gruplandırılmasıdır.
Sistematik, sınıflandırma bilimi, taksonomi ise uygulanan yöntemdir.
Sınıflandırmada amaç doğayı anlamak, türleri ayırt etmek, türlerin akrabalık derecelerini belirlemektir.

1- Yapay sınıflandırma (Suni, ampirik sınıflandırma)

Analog organ: Embriyonik ve filogenetik kökeni farklı, görevi aynı olan organlar.

Örneğin böcek (Eklembacaklı) kanadı ile yarasa (Memeli) kanadı.

2- Doğal sınıflandırma (Filogenetik sınıflandırma)

Homolog organ: Embriyonik kökeni aynı olan organlar.

Örnek; balinanın (Memeli) yüzgeci ile tavşanın (Memeli) ayağı.

Filogenetik sınıflandırmada DNA ve protein benzerliği, embriyonik gelişim aşamaları, anatomik ve fizyolojik benzerlikler dikkate alınır.

**Taksonomik sınıflandırma birimleri (2024 TYT’de soruldu)**

Canlıların sınıflandırılması konusunun önemli başlıklarından birisi de taksonomik sınıflandırma birimleridir.

Tür **(2021 TYT’de soruldu)**

Tür, çiftleştiklerinde kısır olmayan (Katır kısır olduğundan tür olarak kabul edilmez) yavru verebilen canlılar topluluğudur.
Aynı türün sağlıklı bireyleri aynı sayıda kromozoma sahiptir.
Farklı türlerin aynı kromozom sayısına sahip olması mümkündür.
Aynı türde olan iki bireyin diğer tüm taksonomik basamakları da aynıdır.
Örneğin böcek takımında yer alan karınca ve arı aynı sınıf, şube ve alemdedir.
Embriyonik gelişim sürecinde canlının önce içinde olduğu alem ile ilgili özellikler ortaya çıkar ve bu sıralama türe doğru devam eder (Genelden özele).
Aynı taksonomik basamakta yer alan farklı grupların birey sayısı farklı olabilir (2020 TYT’de soruldu).

İkili (Binomial) adlandırma sistemi

İkili adlandırma yönteminde ilk sözcük canlının cinsini belirtir.
İkinci sözcük tanımlayıcıdır (Sıfat gibi).
Cins adının ilk harfi büyüktür.
Farklı iki canlının latince adlandırılmasında ikinci kelimelerinin aynı olması bu iki canlının yakın akraba olduğunu göstermez.
Örneğin Morus alba (Beyaz dut) kapalı tohumlu bir bitki iken, Pinus alba (Beyaz çam) açık tohumlu bir bitkidir.

Prokaryotik canlılar

Canlıların sınıflandırılması yapılırken hücre yapısı dikkate alınır.
Prokaryotik canlıların tamamı tek hücreli ve çeperlidir.
Bu tür canlılar çekirdek ve zarlı organele sahip değildir.

**Bakteri (2023 TYT’de soruldu)**

Bakteriler, dünyada çeşiti ve sayısı en fazla olan canlı grubudur.
Bakteriler şekline, hücresel solunum biçimine, beslenme tipine, hastalık yapıp yapmamasına göre sınıflandırılır.
Bakteriler şekil bakımından küre, çubuk, virgül veya spiral görünümlüdür.

Bakteriler peptidoglikan (Protein ve polisakkarit) yapılı çepere sahiptir.
Bazı bakterilerde hücre duvarının dışında, polisakkaritten oluşmuş koruyucu bir kapsül bulunur.
Bakterilerin, ökaryotik canlıların sahip olduğu genden daha az gene sahip halkasal DNA’sı vardır.
Söz konusu DNA çekirdek alanında yer alır.
Bakterilerin bazı çeşitlerinde halkasal yapılı plazmit vardır.
Plazmit, bakterinin antibiyotiğe karşı direnç kazanmasını sağlar.
Plazmit, bakterinin çoğalmasında etkili değildir.
Pilus (Hücre zarı çıkıntıları) sayesinde bakteriler tutunma, haberleşme ve gen aktarımı gibi faaliyetleri yerine getirebilir.
Bazı bakterilerde kamçı vardır.
Bakterilerin bazı türleri canlılarda çeşitli hastalıklara sebep olur (Patojen).
Bakterilerin faydalı veya zararlı (Parazit), ototrof (Fotosentetik veya kemosentetik) veya heterotrof beslenen türleri vardır.
Bakteriler glikozu, hücrelerinde glikojen şeklinde depolar.
Bakterilerin ayrıştırıcı (Saprofit) türleri, hücre dışı sindirim yaparak organik maddeleri inorganiğe çevirir.
Bu faaliyetleri sayesinde madde döngüsünde etkili olurlar.
Bakteriler hücre dışı sindirim enzimlerini translokaz denen taşıyıcı proteinlerle hücre dışına gönderir.
Bakteriler oksijenli solunum (Mezozom ?) veya fermantasyonla (Son ürün laktik asit ya da etil alkol) ihtiyaç duydukları enerjiyi üretir.
Bakterilerin bazı türleri endospor oluşturarak olumsuz çevre şartlarından kendilerini korur.
Ortam şartları normale döndüğünde endospor, bakterinin ihtiyacı kalmadığından parçalanır.
Bakteriler gerçek bir mitoz bölünme olmayan basit bölünme ile enine bölünerek çoğalır.
Plazmit yardımı ile iki bakteri arasında tek yönlü gen transferi (Konjugasyon) gerçekleşir.
Konjugasyon sonucu bakteri sayısı artmadığından, bu olay bir çoğalma olarak kabul edilmez.

Bakterilerin biyolojik ve ekonomik önemi

Bakterilerin fotosentetik türleri atmosfere oksijen veya serbest azot verir.
Bazı bakteriler güçlü enzimleri ile doğal veya sentetik atıkları parçalar (Biyoremediasyon).
Aynı zamanda bakteriler biyoteknolojik çalışmalarda kullanılır.
Bakteriler ilaç, kozmetik, kimya sektöründe kullanılabilir.
Bakterilerin aşı üretiminde, yoğurt mayalanmasında (2019 TYT’de soruldu) kullanılan, kanser tedavisinde etkili olan türleri vardır.
Bakterilerin bazı türleri geviş getiren etoburların selülozu sindirebilmelerini sağlar.
Bakterilerin insan kalın bağırsağında B ve K vitamini üreten türleri vardır.
Mayalanma yapan bakteri türleri yoğurt, sirke, turşu yapımında kullanılır.

Arke

Arkeler ekstrem (Çok sıcak, çok soğuk, yüksek veya düşük pH, aşırı tuzlu ortam) koşullara dayanıklı canlılardır.
Arkelerin bu özelliği, hücre zarı (Yağ moleküllerinde ester bağı bulunmaz, dallı yapıdadır) yapılarının diğer canlılardan farklı olmasından kaynaklanır.
Arkeler halkasal DNA’ya sahiptir (Histon proteini var).
Arkeler konjugasyon yapabilir.
Arkeler antibiyotikten etkilenmez.
Arkeler sahte (Pseudo) peptidoglikan yapılı çepere sahiptir.

Arkelerin çoğu kemosentez yapabilir.
Fotosentetik arke türü bulumamaktadır.
Bazı halofilik (Tuzcul) arke türleri özel enzimleri ile ışık enerjisinden yararlanabilir.
Arkelerin hastalık yapıcı, saprofit veya endospor üretebilen türleri yoktur.
Arkelerin bazı türleri geviş getiren otçulların bağırsaklarında yaşar ve metan gazı üretir (Metanojen tür, zorunlu anaerob).
Bazı arke türleri azot (Denitrifikasyon yapabilir, nitrifikasyon yapamaz) ve karbon döngüsünde etkilidir.
Arkelerin bazı türleri düşük kaliteli metallerin zenginleştirilmesinde kullanılır.

Ökaryotik Canlılar

Protistalar (2023 TYT’de soruldu

Canlıların sınıflandırılması konusunun bir diğer başlığı protistalardır.
Protistalar en basit yapılı ökaryotik canlılardır.
Protistaların çoğu sucul, nemli ortamlarda veya bazı omurgalı türlerin vücudunda yaşamaktadır.
Amip, paramesyum, alg (Fotosentetik, fitoplankton), cıvık mantar (Çeper yok, amipsi hareket eder, gerçek mantar değil) protista çeşitleridir.
Protistaların heterotrof, ototrof, hem heterotrof hem ototrof beslenen türleri vardır.
Protistaların ayrıştırıcı, parazit veya üretici (Kloroplastlı) türlerine rastlanır.
Protistalar türüne göre sil, kamçı veya yalancı ayak yardımı ile hareket eder.

Protistaların bazı türlerinde inorganik yapılı iç iskelet vardır.
Tatlı suda yaşayan protistalarda, hücreye giren fazla suyun atılmasını sağlayan kontraktil koful bulunur.
Paramesyum gibi çok çekirdekli protistalarda konjugasyon ile çoğalma gerçekleşir.
Protistalar, endositozla aldıkları maddeleri hücre içinde sindirebilirler.
Alglerin bazı çeşitlerinde kolonilere (Çok hücreli) rastlanılır (Volvox, pandorina).

Protistaların ayrıştırıcı (Cıvık mantar), fotosentetik (Fitoplankton), hastalık yapıcı (Plazmodyum, sıtma hastalığı) türleri vardır.
Protistaların aynı zamanda antibiyotik üretiminde ve kozmetik alanında kullanılan türleri vardır.

Bitkiler

Canlıların sınıflandırılması yapılırken dikkate alınması gereken bir diğer canlı grubu da bitkilerdir.
Bitkiler çok hücreli, fotosentez yapabilen, gelişmiş yapılı canlılardır.
Bitkiler hücrelerindeki glikozu nişasta şeklinde depolar.
Bitkiler selüloz yapılı hücre duvarına sahiptir.
Bitkilerin bazı parazit türlerinde (Canavar otu) kloroplast yoktur (Buna bağlı olarak klorofil de yoktur).
Bitkilerde sinir doku yoktur.
Bitkilerin çöl ortamına uyum sağlamış türleri iğne yapraklı olup gövdeleri su biriktirebilecek şekilde uyum sağlamıştır (Kaktüs).
Bitkilerin toprak üstü bölümleri sürgün, toprak altı bölümleri ise kök sistemi adını alır.
Bitkiler kök, gövde ve yaprakları ile eşeysiz (Vejetatif), tohum, çiçek, meyve gibi kısımları ile de eşeyli üreme gerçekleştirir.
Bitkiler pasif hareket eder.
Bitkilerin çok yıllık türleri yaşam boyu büyür.

a- Tohumsuz bitkiler

Tohumsuz bitkilerin damarsız (Kara yosunu), damarlı (Eğrelti) türleri vardır.
Tohumsuz bitkiler sporla çoğalır ve bu tür bitkiler basit yapılı (Rizom) köklere sahiptir.

b- Tohumlu bitkiler

Tohumlu bitkilerin açık (Çam, kozalaklı) veya kapalı tohumlu türleri vardır.
Kapalı tohumlu bitkilerin tek (Tahıllar) veya çift çenekli (Fasülye, elma) olanları vardır.

**Mantarlar (Fungi) (2022 TYT’de soruldu)**

Canlıların sınıflandırılması konusunun bir diğer önemli grubu da mantarlardır.
Mantarların çoğu çok hücrelidir (Maya mantarı tek hücreli).
Mantarların çok çekirdekli hücrelere sahip türleri vardır.
Mantarlar daha çok nemli ortamlarda yaşar.
Mantarların bazı türleri ayrıştırıcıdır.
Parazit olan mantarlar (Saçkıran) da vardır.
Mantarlar kitin yapılı hücre çeperine sahiptir.

Mantarlar genelde sporla çoğalır. Buna karşılık mantarların bölünerek (Tek hücreli) veya tomurcukla çoğalan türleri de vardır.
Mantarlarda meyve, çiçek ve yaprak yoktur.
Mantarlar glikojen depolar (Moleküler verilere göre hayvanlar alemine daha yakındır).
Mantarlar hiflere sahiptir ve hiflerin birleşmesi ile miselyumlar oluşur.
Miselyum mantarın tutunması, yayılması ve beslenmesinde etkilidir.
Mantarların bazı türleri bitki köklerine yerleşerek bitkinin topraktan daha çok madde alabilmesini sağlar (Mikoriza).
Buna karşılık bitki mantara organik besin sağlar (Mutualizm).
Doğada zehirli madde üreten mantarlar da vardır.

Mantarların ekonomik önemi

Mantarlar ekmek, antibiyotik, ilaç, deterjan üretiminde kullanılır.
Örneğin küf mantarlarından üretilen antibiyotik bakterilere karşı kullanılır (Penisilin).
Maya mantarları hamurun mayalanmasını sağlar.
Zehirsiz şapkalı mantarların protein, B vitamini ve mineralinden yararlanılır.
Mantar + alg (mutualist) = liken

Hayvanlar

Canlıların sınıflandırılması konusunda en çok dikkate alınması gereken başlık hayvanlardır.
Hayvanlar ökaryotik ve çok hücreli canlılardır.
Tüm hayvan türleri heterotrof beslenir. Hayvan türlerinin çoğu aktif hareket eder.
Hayvansal canlıların hücrelerinde çeper yoktur.
Hayvanların çoğu eşeyli çoğalır.

1- Omurgasızlar

Omurgasızlar şubesinin çoğunda dış iskelet vardır (Organik veya inorganik yapılı).
Omurgasızlar kemik veya kıkırdak yapılı iç iskelet veya omurgaya sahip değildir.
Omurgasızların sinir şeridi karın bölgesindedir.
Omurgalıların suda veya karada yaşayan türleri vardır.
Omurgasızların eşeyli veya eşeysiz (tomurcuklanma, rejenerasyonla) çoğalanları vardır.

a- Süngerler

Süngerlerin sistemleri yoktur.
Bu canlıların çoğu denizde yaşar.
Süngerler gözenekleri ile gaz alışverişi, beslenme ve boşaltım yapar.
Süngerlerin inorganik yapılı iç iskeletleri vardır.
Süngerler eşeyli veya eşeysiz çoğalır.
Süngerlerin çoğu hermafrodittir (Çift eşeyli).
Süngerler aktif hareket edemez.
Süngerlerin rejenerasyon yetenekleri gelişmiştir.
Süngerlerin ekonomik değerleri de vardır.

b- Sölenterler

Sölenter türü olan mercan sabit, denizanası ise yüzücüdür.
Sölenterlerde ağız ve anüs aynı açıklıktan açılır.
Sölenterlerde kas, sinir doku (Canlılarda ilk) ve üreme organları vardır.
Sölenterlerde solunum ve boşaltım sistemleri yoktur.
Sölenterler tomurcuklanma ile veya metagenezle (Eşeysiz üremenin eşeyli üremeyi takip ettiği çoğalma şekli) çoğalır.

c- Solucanlar

Solucanlarda doku ve organ farklılaşması vardır.
Solucanların derileri nemlidir ve bu sayede solucanlar deri solunumu (Karada) yapar.
Suda yaşayan solucanlar solungaç solunumu yapar.
Solucanlar boşaltım yolu ile amonyak atarlar.
Solucanların parazit türleri vardır.
Solucanlar eşeyli ya da rejenerasyonla eşeysiz çoğalır.
Planarya, sülük, toprak solucanı (Kapalı dolaşıma sahip) solucanlara örnek türlerdir.

d- Yumuşakçalar

Yumuşakçalar, eklembacaklılardan sonra ikinci en büyük omurgasız sınıfıdır.
Yumuşakçalar eşeyli çoğalır.
Yumuşakçalar tuzlu su, tatlı su veya karada yaşar.
Suda yaşayan yumuşakçalar solungaç solunumu yapar (Midye, ahtapot).
Yumuşakçaların çoğunda açık dolaşım (Dolaşım sıvısının kanal dışına çıkabilmesi) vardır.
Ahtapot, kalamar, mürekkep balığı gibi türlerinde kapalı dolaşım vardır.

e- Eklembacaklılar

Eklembacaklılar karasal yaşama uyum sağlamıştır.
Kitin yapılı dış iskeletleri eklembacaklıların iç organlarını korur.
Eklembacaklıların embriyonal dönemlerinde başkalaşım (Metamorfoz) gerçekleşir.
Kanat yapısı, hayvanlarda ilk defa böcek takımında görülür.

Eklembacaklıların çoğu trake solunumu yapar.
Örümceklerde kitapsı akciğer vardır.
Bu canlıların suda yaşayanlarında solungaç vardır.
Eklembacaklıların dolaşım sıvısında gaz taşıyan pigment yoktur.
Eklembacaklıların tamamında açık dolaşım vardır.
Eklembacaklılar malpighi tüpleri ile ürik asit atar.
Eklembacaklılar ayrı eşeylidir ve bu canlılarda iç döllenme, dış gelişme vardır.

Böcek

Böceklerin vücutları üç bölümden (Baş, gövde, karın) oluşur.
Böcekler trake solunumu (İçinde dolaşım sıvısı olmayan borucuk sistemi) yapar.
Böceklerde metamorfoz (Başkalaşım) gerçekleşir.
Böceklerin vücutlarında üç çift ayak, bir çift anten ve kanat vardır.

f- Derisidikenliler

Derisidikenlilerin tamamı suda yaşar.
Derisidikenliler en gelişmiş omurgasız (İnorganik yapılı iç iskelete sahiptir) sınıfıdır.
Derisidikenliler destek ve koruma yapan dikenlere sahiptir.
Derisidikenliler solungaç solunumu yapar.
Derisidikenliler su damar sistemi ile hareket, solunum, beslenme ve boşaltım yapar.
Derisidikenliler eşeyli veya rejenerasyonla (Yenilenme) eşeysiz çoğalır.

Kordalılar

Kordalılar, ilkel kordalılar ve omurgalılar şeklinde ikiye ayrılır.

2- Omurgalılar

Canlıların sınıflandırılması konusunun en önemli başlığı omurgalılardır.
Omurgalıların bölgesinde sinir kordonu ve omurga vardır.
Omurgalılar kıkırdak veya kemikten yapılmış bir iç iskelete sahiptir.
Omurgalıların tamamında kapalı dolaşım (Dolaşım sıvısı damar dışına çıkmaz) vardır.
Omurgalıların sindirim sistemleri ağızla başlayıp anüs ile biter.
Omurgalıların suda yaşayanları solungaç, karada yaşayanları ise akciğer solunumu yapar.
Tüm omurgalıların solunum pigmenti kırmızı renkli hemoglobindir.
Omurgalılar besinlerini katı parçalar halinde alır (Holozoik beslenme).
Tüm omurgalıların boşaltım organları böbrektir.
Memeliler haricinde omurgalılarda kloak (Boşaltım ve sindirim açıklığı ortak) açıklığı vardır.
Omurgalıların boşaltım atıkları amonyak, üre veya ürik asittir.
Omurgalıların tamamı eşeyli çoğalır.

a- Balıklar

Balık sınıfının türleri çenesiz, kıkırdaklı ve kemikli balıklar şeklinde üçe ayrılır.
Balıklar tatlı su ya da tuzlu suda yaşar.
Balıkların vücutları pullarla örtülüdür (Kemikli balıklar). Buna karşılık köpekbalığı, vatoz gibi türlerin derileri pullu değildir.
Köpekbalığı, vatoz gibi balık türlerinin iç iskeleti kıkırdaktan oluşsa da diğer balık türlerinde kemik yapılı iç iskelet vardır.

Balıklarda solunum sistemi

Balıklar solungaç solunumu yapar ve bundan dolayı sudaki çözünmüş oksijeni kullanırlar.
Soğuk suda oksijen daha çok çözündüğünden bu ortamda yaşayan balıklar daha iri ve hareketlidir.
Kemikli balıklar sahip oldukları hava keseleri sayesinde suda batmaz ve bu sayede suyun farklı seviyelerinde durabilirler (Hava kesesine sahip olmadıklarından köpekbalıkları devamlı yüzmek zorundadır).

Balıklarda dolaşım sistemi

Balıkların kalpleri iki odacıklıdır (Bir kulakçık, bir karıncık).
Balıkların kalbinde sadece kirli kan bulunur.
Bunun sonucu olarak balıkların kalbi vücuda kirli kan pompalar.
Bundan dolayı balıklar soğukkanlı canlılardır.
Balıklar küçük kan dolaşımına sahip değildir.

Balıklarda boşaltım sistemi

Balıkların azotlu boşaltım ürünleri amonyaktır.

Balıklarda üreme sistemi

Köpekbalığı gibi bazı türler hariç (İç döllenme) balıklarda dış döllenme, dış gelişme vardır.

b- İki yaşamlılar veya Amfibia

İki yaşamlılarda solunum sistemi

İki yaşamlılar larva döneminde solungaç, ergin dönemde akciğer ve deri solunumu yapar.
Bundan dolayı kurbağaların erginlerinin derileri devamlı nemlidir.

İki yaşamlılarda dolaşım sistemi

İki yaşamlılar iki kulakçık, bir karıncıklı (Perdesiz) kalbe sahiptir.
İki yaşamlılarda temiz ve kirli kan vücuda karışmış şekilde verildiğinden iki yaşamlılar soğukkanlı canlılardır.
İki yaşamlılar kış uykusuna yatar.

İki yaşamlılarda boşaltım sistemi

İki yaşamlılar larva döneminde amonyak, ergin dönemde üre atımı yapar.

İki yaşamlılarda üreme sistemi

İki yaşamlılar ayrı eşeylidir.
İki yaşamlılarda dış dölllenme ve dış gelişme (Suda) gerçekleşir.
İki yaşamlılar, yumurtadan larva olarak çıkar ve daha sonra başkalaşıma (Metamorfoz) uğrayarak ergin hale dönüşür.

c- Sürüngenler

Sürüngenler karasal yaşama uyum sağlayan ilk omurgalı grubudur.
Sürüngenlerin vücutları keratin pullarla kaplıdır.
Bazı sürüngen türlerinde belirli zamanlarda deri değişimi (Kertenkele ve yılan) gerçekleşir.

Sürüngenlerde solunum sistemi

Sürüngenlerin tamamı akciğer solunumu yapar (Deri solunumu yapamaz).

Sürüngenlerde dolaşım sistemi

Sürüngenler bir karıncıklı (Yarım perdeli) ve iki kulakçıklı kalbe sahiptir.
Karıncıktaki yarım perde temiz ve kirli kanın karışmasını tamamen engelleyemediğinden sürüngenlerin vücudunda kan karışık olarak dolaşır.
Kanları karışık dolaştığı için sürüngenler soğukkanlı canlılardır.
Timsahların kalbi birbirinden bağımsız dört odacıktan oluşur.
Bu canlılarda normalde temiz ve kirli kan karışmaz.
Kalp çıkışındaki panizza kanalı su altında kapanarak temiz ve kirli kanın karışmasına sebep olur.

Sürüngenlerde boşaltım sistemi

Sürüngenlerin azotlu boşaltım ürünü ürik asittir.

Sürüngenlerde üreme sistemi

Sürüngenler ayrı eşeylidir.
Sürüngenlerde iç döllenme ve dış gelişme görülür.
Sürüngenler yumurtlayarak çoğalır.
Sürüngenlerde yavru bakımı yoktur.

d- Kuşlar

Kuşlar uçma yeteneğine sahip ilk omurgalı grubudur.
Kuşların dişleri ve tükürük bezleri yoktur.
Buna karşılık taşlık, dişlerin ve tükürüğün yerine mekanik sindirim yapar.
Kuşlarda gaga oluşumu vardır.
Türün beslenme şekline göre gaga yapıları değişkenlik gösterir.
Kuşların vücutları tüylerle kaplıdır (2018 TYT’de soruldu).
Kuşların uzun kemiklerinin içi boştur.
Kuşların koku duyuları körelmiş, buna karşılık görme, işitme duyuları gelişmiştir.
Göç eden çok sayıda kuş turu vardır.

Kuşlarda solunum sistemi

Kuşlar akciğer solunumu (Hava keseleri var) yapar.
Kuşların derilerinde salgı bezi olmadığından derileri kurudur ve bu yüzden kuşlar deri solunumu yapamaz.

Kuşlarda dolaşım sistemi

Kuşların kalbi dört odacıklıdır.
Kuşlarda temiz ve kirli kan ayrı dolaşır.
Bundan dolayı kuşlar sıcakkanlı canlılardır.

Kuşlarda boşaltım sistemi

Kuşların azotlu boşaltım ürünü ürik asittir.

Kuşlarda üreme sistemi

Kuşlar ayrı eşeylidir.
Kuşlarda iç döllenme ve dış gelişme görülür.
Kuşlar yumurtlayarak (Sert kabuklu) çoğalır.
Kuşlarda yuva yapma, kuluçkaya yatma, yavru bakımı (Kısmi) vardır.

e- Memeliler

Suda yaşayan türleri hariç memelilerin vücutları kıllarla kaplıdır.

Memelilerde solunum sistemi

Memeliler akciğer solunumu yapar.
Memelilerin akciğerinde alveol vardır.
Memeliler diyaframları sayesinde soluk alır.

Memelilerde dolaşım sistemi

Memelilerin kalpleri iki kulakçık ve iki karıncıktan oluşur.
Memelilerde temiz ve kirli kan ayrı dolaşır.
Bundan dolayı memeliler sıcakkanlı canlılardır.
Memelilerin olgun alyuvarları çekirdeksizdir.
Bu özellikleri sayesinde memelilerin kanı daha fazla oksijen taşır.

Memelilerde boşaltım sistemi

Memelilerin azotlu boşaltım ürünü üredir.
Memelilerin sindirim ve boşaltım kanalları vücut dışına birbirinden ayrı kanallarla (Anüs ve üretra) açılır.

Memelilerde üreme sistemi

Memelilerin dişilerinde süt bezleri vardır (Yavrularını sütle besler).
Memelilerde yavru bakımı vardır.
Memelilerin çoğunda iç döllenme ve iç gelişme vardır (Plasentalı).
Memeliler plasentalı (Yarasa, balina, kirpi, yunus balığı), keseli (Gelişim rahim dışında tamamlanır. Kanguru) ve gagalı (Yumurtlar. Platipus) şeklinde üç gruptan oluşur.

Virüs

Canlıların sınıflandırılması konusunun istisnai örneği virüslerdir.
Virüs kelimesi zehir anlamına gelir ve virüslerin tamamı zararlıdır.
Virüsler biyolojik varlıklardır fakat hiçbir canlı alemine dahil değildirler (Canlı cansız arası geçiş formu).
Virüsler protein kılıfla sarılı DNA veya RNA’ya (Genom) sahiptir (Nükleoprotein).
Virüsler metabolik aktiviteye sahip değildir.
Virüsler yalnızca canlı bir hücreye girerek çoğalabilir (Zorunlu hücre içi parazit).
Virüsler cansız (Hücre dışı) ortamda kristalleşir.
Enfekte edebileceği hücre tipi virüse özeldir.
Örneğin kuduz virüsü sinir hücrelerini enfekte eder.
Virüsler radyasyon, düşük pH derecesi, yüksek sıcaklık değişimleri ve zararlı kimyasallardan olumsuz etkilenir.
Enzim sistemleri olmadığından virüsler antibiyotikten etkilenmez.
Virüsler mutasyona uğrar ve hızlı form değiştirir.
Hücreler, virüslere karşı korunma amaçlı interferon madde salgılar.
Kuduz, grip, uçuk, hepatit-b virüs kaynaklı hastalıklardır.

1- Virüslerin cansızlık özellikleri özellikleri

Virüsler hücresel solunum (ATP üretimi), beslenme, boşaltım gibi temel metabolik faaliyetleri gerçekleştiremez.
Virüsler enzim üretemez.
Virüsler hücre dışında kristal haldedir.
Virüsler hücresel yapıya sahip değildir.

2- Virüslerin canlılık özellikleri

Virüsler, yapılarında DNA veya RNA taşır.
Virüsler çoğalır (Hücre içinde).
Virüslerin kullandığı çeşitli enzimler vardır.
Virüsler girdikleri hücrenin DNA’sını kullanarak bu hücreye kendilerine uygun mRNA ürettirir.
Virüsler girdikleri hücrenin ribozom, tRNA, ATP, nükleotit ve aminoasitlerini kullanır.

Virüs kaynaklı hastalıklar

Grip, nezle, kızamık, covid-19, hepatit-b, uçuk, AIDS.

sınıflandırma konu anlatımı

Canlıların Sınıflandırılması