İçeriğe geç

Canlıların Ortak Özellikleri

 

Canlıların Ortak Özellikleri

ortak_ozellikler_2

 

1.Hücresel Yapı

  • Hücre canlının yapı birimidir.
  • Bir canlı bir veya birden fazla hücreden oluşur.

Hücreler yapısal olarak iki gruba ayrılır;

 

Prokaryot Hücre

  • Prokaryotik hücreler çekirdek ve zarlı organellere sahip değildir.
  • Arkeler ve bakteriler prokaryot hücre yapısına sahiptir.

 

bakteri_hucresi

Ökaryot Hücre

  • Ökaryotik hücreler çekirdek ve zarlı organelle sahiptir.
  • Alg, mantar, bitki ve hayvanlar ökaryot hücre yapısına sahiptir.

 

bitkisel_hayvansal_hucre

 

2.Organizasyon

  • Organizasyon, canlıya ait bileşenlerin bir araya gelerek uyumlu bir biçimde faaliyet göstermesidir.

Organizasyon basamakları:  Atom ⇒ Molekül ⇒ Organel ⇒ Hücre ⇒ Doku ⇒ Organ ⇒ Sistem ⇒ Organizma

 

organizasyon

 

  • Tek hücrelilerde organizasyon hücre düzeyindedir.

 

3.Beslenme

  • Bir canlı yaşamını sürdürmek ve yapısal bileşenlerini elde etmek için beslenmelidir.

 

Canlılarda beslenme şekilleri

a.Ototrof (Üretici)
  • Bitkiler gibi fotosentez yapan canlılar kendi besinlerini kendileri üretir.
ototrof_canli_1
b.Heterotrof (Tüketici)
  • Mantar veya hayvan gibi canlı türleri besinlerini hazır olarak alır.

 

heterotrof_canli

 

Not: Öglena fotosentez yapabildiği için ototrof, ortamdan hazır besin aldığı için de heterotrof bir canlıdır.

oglena_1png

 

4.Enerji Üretimi ve Tüketimi

  • Canlılar bazı yaşamsal faaliyetlerini (hareket, büyüme, üreme) yerine getirebilmek için enerjiye ihtiyaç duyar.
  • Enerji veren besin yapıtaşlarının hücresel solunuma girmeleri sonucu üretilen ATP enerjisi aynı hücrede gerçekleşen metabolik faaliyetler esnasında kullanılır.

 

atp_molekulu

 

  • Kas çalışması, protein sentezi, sinirsel iletim gibi olayların olabilmesi ancak ATP varlığında mümkün olabilir.
  • Bir canlıda bir yandan enerji üretilirken bir yandan tüketilir.

 

5.Metabolizma

  • Metabolizma hücrelerde meydana gelen biyokimyasal olaylar bütünüdür.
  • Enerji elde etmek, besinleri yapı taşlarına ayırmak, atıkların organizmadan uzaklaştırılması metabolik faaliyetlere örnek olarak verilebilir.
  • Metabolizma anabolizma ve katabolizma olaylarının tamamını kapsar.
  • Anabolizma küçük yapılı moleküllerin birleştirilerek büyük moleküllere dönüştürülmesi sürecidir.
  • Katabolizma büyük yapılı moleküllerin küçük parçalarına ayrıştırılması sürecidir.

 

anabolizma_katabolizma

 

  • Protein sentezinde aminoasitlerin birleştirilmesi anabolizma, bu aminoasitlerin birleşimi sonucu oluşan polipeptit zincirinin aminoasitlerine ayrıştırılması ise katabolizmaya örnektir.
  • Homeostazinin korunmasında etkili olduğu için metabolizma, canlıların hayatlarını sürdürebilmeleri açısından çok önemli faaliyetler bütünüdür.

 

6.Boşaltım

  • Boşaltım, metabolik faaliyetler sonucu meydana gelen atıkların organizma dışına atılmasıdır.
  • Boşaltım homeostazinin sağlanmasında çok etkili bir faaliyettir.
  • Tek hücrelilerde boşaltım doğrudan hücre zarı ile gerçekleştirilir.
  • Bitkilerde boşaltım yaprak dökümü, terleme ve damlama şeklinde gerçekleştirilir.
  • İnsanda boşaltım idrar, terleme ve soluk verme sırasında karbondioksit ve su buharının vücuttan uzaklaştırılması şeklinde gerçekleştirilir.

 

bosaltım

 

7.Büyüme ve Gelişme

Büyüme

  • Tek hücreli canlılarda büyüme sitoplazma artışı şeklinde olur.
  • Çok hücreli canlılarda büyüme hücre bölünmeleri sonucu hücre artışı şeklinde olur.
  • Hayvansal canlılarda büyüme sınırlı iken bitkilerde büyüme hayat boyu devam eder.

 

buyume_gelisme

Gelişme

  • Gelişme daha çok olgunlaşma anlamına gelir.
  • Bir kişinin boyunun uzaması büyüme iken aynı kişinin yazı yazmayı öğrenmesi bir gelişmedir.
  • Beslenme, genetik yapı ve çevresel faktörler büyüme üzerinde etkilidir.

 

8.Üreme

  • Bir canlı türünün neslini devam ettirebilmesi için üremesi gerekir.
  • Bireyin canlılığını sürdürebilmesi için üreme, gerçekleştirilmek zorunda olunan bir faaliyet değildir.

 

a.Eşeysiz üreme

  • Eşeysiz üreme tek ata canlının döllenme faaliyeti olmadan çoğalmasıdır.

 

eseysiz_ureme

b.Eşeyli üreme

  • Eşeyli üreme erkek ve dişi üreme hücrelerinin döllenmesi sonucu farklı kalıtsal özelliklere sahip bireylerin meydana gelmesidir.

eseyli_ureme_1

9.Uyarılara tepki

  • Tepki içsel veya çevresel uyarılara karşı canlının verdiği yanıttır.
  • Avın avcısından kaçması bir tepkidir.

 

etki_tepki_1

 

10.Homeostazi

  • Homeostazi, değişen ortam koşullarına karşılık canlının iç yapısının dengede tutulmasıdır.
  • Atıkların uzaklaştırılması, vücut su dengesinin ayarlanması, vücut su sıcaklığının dengelenmesi gibi faaliyetler homeostaziyi sağlamak için gerçekleştirilir.
  • Homeostazi organizmanın sağlıklı bir yaşam sürmesi için sağlanması gereken bir iç dengedir.

 

homeostazi

 

11.Varyasyon ve adaptasyon

Varyasyon

  • Varyasyon çevresel ve kalıtsal nedenlerden dolayı tür içi farklılıklardır.
  • Kalıtsal varyasyonlar nesilden nesile aktarılır.
  • Aynı tür kedilerin vücutlarındaki siyah bölgelerin farklı şekilde dağılım göstermesi tür içi varyasyona örnektir.
  • Kalıtsal varyasyonların nedeni eşeyli üreme ve mutasyonlardır.

 

varyasyon

 

Adaptasyon (uyum)

  • Canlılar hayatta kalma olasılıklarını arttırmak amacı ile çevrelerine uyum sağlamak durumundadır.
  • Uyum sağlamak amacı ile canlılarda meydana gelen kalıtsal özellik ve değişmelerin tümü adaptasyondur.
  • Çöl tilkilerinin kulak kepçeleri ısı kaybını azaltmak için küçük, kutup tilkilerinin kulak kepçeleri ısı kaybını arttırmak için büyük boyutlarda olmaya adapte olmuştur.

 

adaptasyon_uyum_1

 

Virüsler

  • Virüs kelimesi zehir anlamına gelmektedir.
  • Hücresel yapıya sahip olmadığından virüsler gerçek bir canlı organizma olarak kabul edilmez.

 

virus